Gert-Jan van der Putten, specialist ouderengeneeskunde met passie voor mondgezondheid, gaf in 2011 zijn proefschrift als hoofdtitel: “Poor oral health, a potential new geriatric giant”. In 2014 publiceerde hij samen met anderen een artikel in het tijdschrift Gerodontology met de titel “Poor oral health, a potential new geriatric syndrome”. Met beide titels maakte hij duidelijk dat slechte mondgezondheid een algemeen kenmerk van kwetsbare en zorgafhankelijke ouderen dreigt te worden. Hiervoor gebruikte hij de termen “geriatric giant” en “geriatric syndrome”. Engelse onderzoekers maken in het tijdschrift Age and Ageing (2019; 49: 7-11) hun zorgen kenbaar over een vergelijkbaar probleem: “Medication-related harm: a geriatric syndrome”.

Door de toename van de levensduur en de vaak op oudere leeftijd voorkomende Multi morbiditeit is bij veel ouderen sprake van polyfarmacie. Het gebruik van veel medicamenten tegelijkertijd vergroot het aantal interacties en bijwerkingen van die medicamenten en kan zodanige vormen aannemen dat de goede bedoeling van alle medicamenten niet opweegt tegen de problemen die ze met elkaar veroorzaken (‘medication-related harm’). Inmiddels is de problematiek van polyfarmacie zo uit de hand gelopen dat het moet worden beschouwd als een wereldwijd gezondheidsprobleem.

Ooit heeft Isaacs vier geriatrische gezondheidsreuzen benoemd, waarmee veel ouderen op een gegeven moment worden geconfronteerd. Dit zijn ‘immobility’, ‘instability’, ‘incontinence’ en ‘impaired intellect/memory’, ook wel aangeduid als de vier I’s. Op een gegeven moment is een vijfde I toegevoegd: ‘iatrogenesis’. Vrij vertaald komt dit neer op alles wat ouderen onbedoeld door artsen wordt aangedaan. Het voorschrijven van een stortvloed aan medicamenten met alle gevolgen daarvan is een goed voorbeeld van ‘iatrogenesis’. Een moderne variant van de I’s van Isaacs is de in 2019 gelanceerde 5 M’s: ‘mind’, ‘mobility’, ‘medications’, ‘multicomplexity’ en ‘matters most’. De eerste vier spreken voor zich en met de vijfde wordt het gezondheidsprobleem bedoeld waarvan de oudere zelf vindt dat daaraan als eerst iets moet worden gedaan (Voor geïnteresseerden: Molnar F, Frank CC. Optimizing geriatric care with the GERIATRIC 5Ms. Can Fam Physician 2019; 65: 39).

Duidelijk is in elk geval dat polyfarmacie met zijn problematiek door deskundigen breed wordt erkend als een gezondheidsprobleem dat aandacht vereist. Om het te promoveren tot geriatrisch syndroom moet het beantwoorden aan drie criteria. Ten eerste moet het bij ouderen veel voorkomen, vooral bij kwetsbare ouderen. Het tweede criterium is dat een samenstel van oorzaken tot een en hetzelfde probleem aanleiding geeft en dat dit samenstel veel varianten kent, ook op individueel niveau. Als laatste moet het probleem gerelateerd zijn aan Multi morbiditeit, gezondheidsproblemen en andere geriatrische syndromen. Onomwonden kan worden gezegd dat polyfarmacie en zijn problematiek aan deze drie criteria voldoet. Die erkenning als geriatrisch syndroom kan ervoor zorgen dat het probleem meer aandacht krijgt en breder wordt gedragen. Daarmee wordt ook het bedenken van oplossingen niet een taak die alleen farmacologen aangaat.

Alles goed beschouwd is polyfarmacie met zijn problematiek een geriatrisch syndroom dat alleen maar groter dreigt te worden en dat dus thuishoort op de agenda’s van alle overlegorganen die zich buigen over gezondheidsproblemen van de totale bevolking. Onderwijl moet dit individuele zorgverleners er niet van weerhouden dit probleem te (h)erkennen en er in hun zorgplannen rekening mee te houden. Dat geldt ook voor tandartsen en de mondzorgplannen die zij voor ouderen maken. Het kennisnemen van een medicatielijst zonder zich echt te verdiepen in de mogelijke (mond)gezondheidsproblemen van de individuele medicamenten en van het totaal aan medicamenten mag niet voorkomen. Evenzo dient het ondoordacht en zonder overleg te plegen met de andere zorgverleners van het individu voorschrijven van een analgeticum, een antibioticum, een sedativum of welk medicament dan ook te worden beschouwd als malpraxis.